प्रायः हिमालमा फल्ने स्याउ स्याङजामा पनि फलेको छ । सामान्यतया हिमालमा फल्ने फलफूल हो स्याउ ।
स्याङजाको गल्याङ् नगरपालिका ९ अमिलाथुममा गतबर्षदेखि स्याउ फलेको हो । हिमाली जिल्लामा फल्ने स्याउ पहाडी जिल्ला स्याङजामा पनि फलेको छ ।
करिब ५ बर्षअघि रोपेको चकलेटी स्याउले गतबर्षदेखि फल दिन लागेको नारायण अर्यालले जानकारी दिनुभयो । उहाले भन्नुभयो ‘गएको बर्ष एक सय भन्दा बढी दाना फले। बढी सेतो रंगका र केही राताराता थिए। खाँदा पनि स्वादिला थिए।’
अर्यालका भार्ई मुक्तिले दिदीको घरबाट एउटा स्याउका बिरुवा ल्याएर रोप्नु भएको हो । आँगनको डिलमै रोपेको स्याउ सप्रेर अहिले ठूलो बुटो बनेको छ । बलाममा रहेका भिनाजु हरिप्रसाद पाण्डेले सालालाई स्याउका बिरुवा दिनुभएको हो । ती बिरुवा भने कहाँबाट ल्याइएका हुन त्यो भने खुल्न सकेन।
सुन्तला फल्ने स्याङजामा स्याउ पनि फल्न थालेपछि यहाँका किसानले चासो बढाएका छन्। वडा अध्यक्ष हरि खनाल पनि गतबर्ष नै स्याउको बोट हेर्न उही पुग्नुभयो ।
अमिलाथुममा सुन्तला पनि फल्छन ्। अन्यत्र भन्दा यहाँ कम उत्पादन हुन्छ सुन्तला । दक्षिणतर्फ फर्केको भूभाग, कालीगण्डकीको होचो भूभाग रहेकाले यहाँ आँप, लिचि, केरा, मेवा खेती भने राम्रो हुन्छ ।
स्याउ लगाउन सके फल राम्रो दिदो रहेछ अर्यालले भन्नुभयो ‘जनशक्तिका अभावभा जग्गा जमिन धेरै बाझिएका छन्। स्याउ लगाएर आर्थिकोपार्जन गर्न सकिन्छ। रोपेको तेस्रो बर्षदेखि फल दिदो रहेछ।’
सुन्तला फल्ने जिल्लामा स्याउ पनि फल्न थालेपछि स्थानीयबासी अचम्मित हुदै हेर्न जाने गरेका छन्। कतिले नासपतिको अर्को प्रजाती भन्छन त कतिले स्याउ नै। फल लागेका बेला पुग्नेले फल चाखेपछि स्याउ रैछ भन्ने गरेको अर्याल परिवारको भनाई छ।