स्याङ्जा ६ भदौ । अनौपचारिक क्षेत्रमा रही सामाजिक सुरक्षा कोषमा मुलुककै नमूना बन्न सफल भएको छ स्याङ्जाको फेदिखोला गाउँपालिका ।
सिद्धार्थ राजमार्गमै जोडिएको पोखरा महानगरपालिकासंग सिमाना जोडिएको फेदिखोला अन्यन्तै सुन्दर रमणीय क्षेत्र पनि हो। सुगम र सम्पन्न गाउँपालिकाका रुपमा चिन्न सकिने फेदिखोला यहाँका अन्य पालिका भन्दा भुगोल र जनसंख्यामा पनि कमी छ ।
राम्रो पालिका हाम्रो पालिका बनाउने अभियानमा जुटेका गाउँपालिकाले मुलुकमै नमूना कामको सुरुवात गरेको छ।
औपचारिक श्रमिकमा मात्र ध्यान दिदै आएको अवस्थामा अनौपचारिक क्षेत्रलाई पनि सहभागी गराई सामाजिक सेवामा क्रियाशिल बनाउन सोचको अभियानसंगै अघि बढेका पालिकाका अध्यक्ष घनश्याम सुवेदी सबैका लागि नमूना बन्न सफल हुनुभयो ।
त्यसो त, अनौपचारिक क्षेत्रमा रही सामाजिक सुरक्षा कोषमा भागिदार हुन पाएकोमा फेदिखोला गाउँपालिका २ का जमूना खड्कामा खुशी थपिएको छ । सरकारले अनौपचारिक तथा स्वरोजगार क्षेत्रमा कार्यरत श्रमिकको योगदानमा आधारित सामाजिक सुरक्षा कोषमा सहभागी गराउनेगरी परियोजना कार्यान्वयन गरेपछि उनी लगायत यहाँका सयौं श्रमिकमा खुशी छाएको हो । श्रमजिवी बर्गलाई लक्षित गर्दै राज्यले सुरुवात गरेको यस्ता खालका कल्याणकारी सहयोगले आफु लगायत धेरै विपन्न परिवार लाभान्वित हुने उहा भन्नुहुन्छ ।
त्यसो त, फेदिखोला गाउँपालिकाले भने ३ बर्षअघि नै पालिकाले नै जिम्मा लिनेगरी श्रमिकका लागि संचित कोष स्थापना गरेको थियो। । गाउँपालिकामा सूचिकृत श्रमिकको १५ प्रतिशत र पालिकाले पनि १५ प्रतिशत रकम थप गरेर मजदुर सञ्चित कोषमा संचालनमा ल्याइएको अध्यक्ष घनश्याम सुवेदीले जानकारी दिनुभयो ।
‘अहिलेसम्म ७ सय १४ जनाले पालिकाको संचित कोषमा आवद्ध छन्। अब उहाहरु सहित अन्य थप अनौपचारिक तथा स्वरोजगार क्षेत्रमा आवद्ध रहेकालाई सामाजिक सुरक्षा कोषमा आवद्ध गराउनेगरी वडादेखि लक्षित समूहलाई प्रशिक्षण दिईने योजना अघि बढाइएको छ।’ अध्यक्ष सुवेदीले जनाउनुभयो ।
अब, सरकारले तोेकेका न्युनतम आधारभुत पारिश्रमिकको श्रमिकले ११ प्रतिशत र पालिकाले ९ दशमलब ३७ प्रतिशत रकम जम्मा गर्नुपर्ने प्रावधान छ। हालको ब्यवस्था बमोजिम प्रति श्रमिक मासिक १ हजार ९१२ रुपैंया सामाजिक सुरक्षाकोषमा योगदान गर्नुपर्ने हुन्छ ।
‘अहिलेसम्म ७ सय १४ जनाले पालिकाको संचित कोषमा आवद्ध छन ्। अब उनीहरु सहित अन्य थप अनौपचारिक तथा स्वरोजगार क्षेत्रमा आवद्ध रहेकालाई सामाजिक सुरक्षा कोषमा आवद्ध गराउने पालिकाले जनाएको छ ।
अनौपचारिक तथा स्वरोजगार क्षेत्रमा कार्यरत श्रमिकको योगदानमा आधारित सामाजिक सुरक्षा कोषमा आवद्ध हुने फेदिखोला गाउँपालिका देशकै पहिलो पालिका बनेकोमा स्याङ्जाबासी हर्षित छन्।
फेदिखोलाको अनुकरणीय कामको सिको यहाँका ११ वटै पालिकाले गर्नुपर्ने जिल्ला समन्वय समिति प्रमुख श्रीप्रसाद जि.टी.को भनाई छ ।
अनौपचारिक श्रेत्रमा कार्यरत श्रमिकले राम्रो आम्दानी गरे पनि बचत गर्ने वानी नहुँदा धेरै समस्या झेल्नु परेको देख्न पाईन्छ। तर, यस्ता कार्यक्रमले भने उनीहरुलाई अनिवार्य बचतको लगाव पार्न सफल हुन्छ ।
तीन बर्ष पहिला सार्वजनिक निर्माणको काममा सूचीकृत भएका मजदुरलाई ‘मजदुर सञ्चितकोष’ मार्फत सामाजिक सेवा पु¥याएको फेदिखोला गाउँपालिका पहिलोपटक ‘अनौपचारिक र स्वरोजगार क्षेत्र सामाजिक सुरक्षा योजना सञ्चालन कार्यविधि, २०७९’ अनुसार सामाजिक सुरक्षा कोषमा आबद्धता जनाएको छ ।
गाउँपलिकाले श्रम, रोजगार तथा सामाजिक सुरक्षा मन्त्रालय अन्र्तगतको सामाजिक सुरक्षा कोषबीच सम्झौता भएसँगै यहाँका अनौपचारिक क्षेत्रका श्रमिकलाई धेरै लाभ पुग्ने देखिएको छ ।
श्रमिकले निश्चित अवधिर तोकिएको रकम जम्मा गरेमा स्वास्थ्य उपचार खर्च, दुर्घटना विमा, अशक्त भत्ता, मृत्यु भएका परिवारका आश्रित पत्नी तथा नावालक बालबालिकालाई भत्ता तथा पारिवारिक सुरक्षाका योजना समेत कार्यबिधिमा उल्लेख गरिएको गाउपालिकाले जनाएको छ ।